Onlangs meldde ik me bij de Digital Society School voor een cursus Samen Repareren We het Internet. Dat er met het internet vanalles mis is wist ik al langer. Maar wat ik er zelf aan kon doen was me een raadsel. De afgelopen weken leerde ik dat er best veel is wat je kan doen om het internet te repareren.

Marleen Stikker

De cursus Samen Repareren We Het Internet is opgezet onder leiding van HvA Professor of Practice en internetpionier Marleen Stikker. In de cursus – die je alleen of met een groep, geheel online en op je eigen tempo kan volgen – neemt Stikker je eerst mee in de geschiedenis van het internet. Nu dacht ik dat ik wel een goed beeld had van die geschiedenis, maar boy was I wrong. Met uniek archiefmateriaal van onder andere De Digitale Stad illustreert Stikker hoe de standaard geschiedschrijving de publieke en sociale wortels van het internet negeert. Een indrukwekkend verhaal en een unieke kijk achter de schermen van de early days van het wereldwijde web.

Overigens is de cursus makkelijk te volgen ook al ben je helemaal niet thuis in de materie. Een afkortingenlijst was wel handig geweest (hallo MUD, MOO en BBS). Net zoals iets als ‘shownotes’ gezien de vele tips en suggesties voor achtergrondinformatie die langskomen. Je houdt dus ook beter een notitieblok en je favoriete zoekmachine bij de hand.

Maar Stikker vertelt een helder verhaal in de haar zo kenmerkende kalme vertelstijl. En voor wie zich na de eerste module afvraagt hoe we het internet kunnen repareren; ze geeft het in de kick-offs (die je kan terugkijken, of live kan beleven als je met een groep start) eigenlijk al aan: oplossingen (voor wat er mis is met het internet) moet je interdisciplinair aanvliegen.

Intellectuele rijkdom

Voel je je overweldigd door de overvloed aan informatie? Dan doe je er goed aan te focussen op het verhaal van Marleen Stikker. Haar probleemanalyses en -beschrijvingen zijn prima te volgen.

Een stuk moeilijker wordt het halverwege, wanneer ze een keur aan onderzoekers en denkers laat langskomen en hen interviewt over hun aan het internet gelieerde vakgebied. Daarmee biedt de cursus een unieke en inspirerende schat aan intellectuele rijkdom.

Er komen echter zoveel zienswijzen en onderwerpen langs dat niet ieder interview even makkelijk te volgen is. Dat heeft twee oorzaken. Enerzijds is niet iedere onderzoeker een begenadigd spreker zoals Stikker. Anderzijds zit je vaak te kijken naar twee mensen die een gesprek voeren tegen een zwarte achtergond, en had de webinar net zo goed een podcast kunnen zijn. Helaas ontbreken ondersteunende graphics en ondertiteling (sommige interviews zijn in het Engels).

Zo is het best bevreemdend om in een interview met Sabine Niederer, lector Visual Methodologies, niet één voorbeeld van zo’n visuele methode in beeld te brengen. Misschien waren alle collegezalen met streaming apparatuur, opnamestudio’s en beeldbewerkers bij de hogeschool bezet? Nu moeten we het beeld er maar zelf bij verzinnen op basis van mondelinge beschrijvingen, of achteraf in een zoekmachine gooien. Het maakt de cursus er helaas niet toegankelijker op.

Public Stack

Wie op zoek is naar een leuke cursus en denkt even makkelijk een certificaat te kunnen scoren is aan het verkeerde adres. De cursus spoort deelnemers aan om zelf aan de slag te gaan. Zo wordt iedere module en interview vergezeld van reflectievragen. Je krijgt er geen punten voor, ze zijn bedoeld om je gedachten te ordenen – en met alle informatie die je meekrijgt is dat geen overbodige luxe.

De kern van de cursus is de ‘public stack’. Een term die zich niet makkelijk laat vertalen maar waarbij het erop aankomt dat een dienst of toepassing gebouwd wordt uitgaand van een burgerperspectief en publieke waarden (in plaats van bijvoorbeeld commerciële doelen).

En dat bouwen komt met een heel ander fundament en ontwerpproces dan de meeste mensen doorgaans gewend zullen zijn. Zo vereist het fundament o.a. dat je mensenrechten en publieke waarden respecteert en dat je hebt nagedacht over de governance en je probleemstelling. In het ontwerpproces komen dan weer elementen zoals co-creatie en publieksparticipatie terug.

Voor wie door de layers de stack niet meer ziet zijn er handige tools zoals de Key Enabling Methodologies (KEMs) en de door Waag ontwikkelde Co-Creation Navigator.

Iedereen die met technologische ontwikkelingen of toepassingen te maken heeft moet zich trainen in het ontwerpproces, aldus Stikker. Dus niet alleen de softwareontwikkelaar, maar ook de ambtenaar die de vergunning verleent, de bedrijfsvoerder die het budget beheert, etc. Iedereen heeft een rol in dat ontwerpproces, en dat betekent ook dat iedereen invloed kan uitoefenen op het ontwerpproces.

Doorontwikkelen

Eigenlijk zou ik nog wel tien blogs kunnen schrijven over wat ik allemaal geleerd heb tijdens de cursus. Over hoe confronterend sommige inzichten waren, en hoe anders ik nu aankijk tegen een aantal projecten en programma’s waar ik in meedraai bijvoorbeeld. Daarmee heeft de cursus mij alvast veel meer opgeleverd dan ik vooraf had verwacht.

Na deze cursus heb je dus niet alleen een goed inzicht in wat er mis is met het internet en hoe we dat kunnen repareren. Je krijgt extra informatie en concrete tools om zelf aan de slag te gaan met het, op kleine of grotere schaal, repareren van het internet. En neen, dat hoeft niet te betekenen dat je na deze cursus meteen in allerlei webprojecten moet meedraaien. Je kunt als individu ook een bijdrage leveren door bij te dragen aan open source of vergelijkbare initiatieven.

Hopelijk krijgen Marleen Stikker en de Digital Society School de tijd en de middelen om de cursus verder te blijven ontwikkelen. Niet alleen kunnen ze de cursus dan toegankelijker maken, de intellectuele rijkdom die de cursus bevat zou dan nog wat uitgebreider belicht kunnen worden. Of misschien is een vervolgcursus wel een idee.

Maar misschien wens ik Stikker en haar team nog het meest toe dat veel meer mensen de cursus gaan volgen. En dan in de eerste plaats de vele managers, beleidsmakers en bestuurders die de hogeschool rijk is. Niet alleen het internet, maar ook de HvA zelf zou er wel eens een stuk beter van kunnen worden.

Afbeeldingen: Screenshots van Marleen Stikker en van Public Stack uit de webinars van de cursus Samen Repareren we het Internet, Digital Society School. Screenshot van de co-creation navigator door Waag.

Over de foto in de header: foto van ‘a teacher teaching a diverse group of students how to repair the internet’, met extra gratis coded bias, via AI-applicatie Midjourney.