Over digitaal erfgoed, algoritmes en succes.

Iets onderzoeken, daarover rapporteren en mijn bevindingen daarvan op een aansprekende manier delen, dat zit gewoon in mijn bloed. Dus toen ik vaak hoorde dat ‘vroeger alles beter was’ maar niemand mij kon vertellen wat er dan vroeger allemaal zo bijzonder was, begon ik in 2008 zelf met een onderzoek naar de geschiedenis van de lhbt+ leer- en fetisjscene in Amsterdam. Ik doorzocht bibliotheken, speurde in kranten en tijdschriften, deed interviews, mocht in persoonlijke collecties kijken, en bundelde mijn bevindingen op een website. 

Ook al was het een niche-onderwerp, het publiceren van mijn bevindingen ging niet onopgemerkt voorbij. Zo gaf ik in binnen- en buitenland interviews en lezingen over mijn onderzoek en mijn bevindingen. En ook de universiteit (UvA) was enthousiast, want ik mocht in 2009 met een dubbele vrije scriptie over het onderwerp afstuderen. 

Digitaal Erfgoed

Ook na mijn afstuderen ging ik door met de website. Die kreeg inmiddels een breder karakter. En in oktober 2011 besloot ik een stichting op te richten om de site te ondersteunen: Stichting LeatherHistory.eu, met als doel “de geschiedenis van de leer- en fetisjscone in Europa in kaart te brengen, te bewaren en te ontsluiten”. 

Wat begon als een solo-initiatief kreeg bijval en steun in Europa en zelfs daarbuiten. Er volgden meer interviews, meer inkijkjes in persoonlijke collecties, meer content voor de site, en meer samenwerking met andere geïnteresseerden en organisaties. Ik kreeg materiaal toegestuurd uit het buitenland, en de stichting werd een referentie- en aanspreekpunt voor internationale media, en voor studenten en wetenschappers van o.a. Harvard en Cambridge.  

Op 10 oktober 2018, exact tien jaar nadat ik de eerste versie van de website in de lucht bracht (toen nog onder een andere naam), kregen we een mail van het Hoofd Collecties van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. Of we er bezwaar tegen hadden dat onze site als ‘digitaal erfgoed’ opgenomen zou worden in hun collectie. Daar hoefden we niet lang over na te denken. Wat een eer, en een bekroning van het jarenlange werk!  

Algoritme

Maar een jaar later kregen we heel ander nieuws te horen. Eind 2019 kreeg ik een telefoontje namens ABN AMRO, als stichting hadden we een zakelijke rekening bij die bank. Zij waren bezig met een intern onderzoek naar mogelijke frauduleuze rekeningen, iets waar in de media over was bericht. ABN AMRO had het onderzoek uitbesteed en het bedrijf dat het speurwerk verrichtte had een aantal algoritmes ingezet. En zo waren ze op onze stichting uitgekomen. Niet zozeer omdat er bepaalde activiteit op onze rekening was, er was – in de ogen van het algoritme en de bank dan – juist te weinig activiteit.

In eerste instantie werd er begripvol gereageerd toen ik uitlegde wat we deden, dat we een niche-stichting waren, we dus al blij waren met iedere donatie, en dat we juist bezig waren met het ontwikkelen van nieuwe fundraisingsmogelijkheden. Geen probleem, zo werd ik gerustgesteld, men zou het noteren en onze stichting zou niet de hele mallemolen van het fraude-onderzoek door moeten. Prima, zaak afgedaan. Dachten we. 

Helaas, in het voorjaar van 2020, net voor de wereld doorkreeg dat COVID19 gevaarlijker was dan men eerst had aangenomen, kreeg ik weer telefoon. Wederom van het bedrijf dat met algoritmes fraude-onderzoek deed voor ABN AMRO. Deze keer werd er gevraagd waarom ik niet gereageerd had op hun brief en geen gegevens had aangeleverd. Ik viel uit de lucht. We zouden toch niet meegenomen worden? Was mijn uitleg niet voldoende geweest? En gezien de stichting nog steeds gedomicilieerd stond op mijn huisadres (iets wat ook in onze online banking omgeving te zien was) wilde ik ook wel weten naar welk adres ze die brief dan hadden gestuurd. Maar dit keer was de toon heel anders. Waar de brief heen was gestuurd kregen we niet te horen, alleen werd er vermanend streng aangegeven dat we de gevraagde informatie niet hadden aangeleverd. Van de eerdere toezegging dat we niet door de mallemolen moesten, zo gaf men aan, daar was ook niks over bekend. Dus of we even allerlei documenten en verklaringen omtrent gedrag konden aanleveren.

Bellen met de bank 

Waar ik eerst nogal beduusd en verdwaasd had gereageerd op het telefoontje van de fraude-onderzoekers werd ik niet veel later steeds bozer op ABN AMRO. Daar waren we niet alleen zakelijk klant, ik was er ook particulier klant en had er in het verleden al eerder een zakelijke rekening gehad. Ik was altijd tevreden geweest over hun service en ik kende ABN AMRO ook als sponsor van lhbt+ events, zoals de bekende Amsterdam Pride – dus wat ging hier mis? 

Niet alleen voelde dit als een frontale aanval op mijn integriteit; wie zei dat mijn nationaliteit, of erger, het karakter van de stichting en het onderwerp van ons onderzoek er niks mee te maken had? Wij hadden geen inzicht in waar dat algoritme allemaal naar zocht, voor hetzelfde geld greep ABN AMRO het aan om een aantal ‘ongewenste’ klanten buiten te werken. We hadden er geen concreet bewijs voor maar het zou niet de eerste keer zijn dat een bank zich probeerde te ontdoen van een lhbt+ initiatief, laat staan een lhbt+-initiatief rond leer- en fetisjisme. 

Ik kreeg uiteindelijk een medewerker aan de lijn die zei zich mijn gevoel te kunnen voorstellen, zich uitdrukte in excuses maar ook aangaf dat er niks meer aan te doen was. Hij wilde best geloven dat er eind 2019 telefonisch contact was geweest, maar niemand had daar een aantekening van gemaakt. En dus zaten we nu in de mallemolen van dat fraude-onderzoek. “Maar als u alle documenten gewoon aanlevert, dan komt het vanzelf wel weer goed” werd me nog gemeld. Wanneer alles dan weer goed zou komen en hoelang dit traject zou duren? Geen idee.  

Geen energie  

Mensen die ik het verhaal vertel vragen me wel eens of we het niet anders hadden kunnen aanpakken. Die vraag kan ik niet goed beantwoorden. Ik had net vervelend persoonlijk nieuws gekregen, de wereld had te kampen met een pandemie, deze situatie gaf stress en zoog energie. Ik overwoog nog een gang naar de pers, of een gang naar het hof voor Rechten van de Mens vanwege het discriminatievermoeden, maar zag ook op tegen het vooruitzicht om mijn naam op internet gelinkt te zien aan termen als ‘fraude’ of ‘fraude-onderzoek’. We gingen in lockdown, het leven was al uitdagend genoeg, hier had ik allemaal geen energie meer voor. Dus besloot ik de stekker eruit te trekken, de stichting op te heffen en de website offline te halen.

Succes

Anno 2023 kijk ik nog steeds met gemengde gevoelens terug op de gang van zaken. Al heb ik inmiddels ook geleerd dat het beter is naar te kijken wat ik gewonnen heb, dan wat ik verloren heb. Het is niet omdat iets niet lukt dat dat automatisch betekent dat het geen succes is.

Integendeel, enkele (willekeurige) voorbeelden:

• 10 jaar leatherhistory heeft me veel geleerd, over het doen van onderzoek, het publiceren daarover, maar evenzeer over mezelf, mijn vaardigheden en het opzetten van een netwerk en zo’n organisatie.
• Door ons werk hebben we een bijdrage geleverd aan het gesprek over het bewaren van lhbt+ geschiedenis en die van de Europese leer- en fetisjculturen in het bijzonder. Ons initiatief heeft anderen geïnspireerd om met het onderwerp aan de slag te gaan, daar ben ik enorm trots op.
• Ik heb zoveel leuke en interessante mensen ontmoet en zoveel interessante gesprekken gevoerd. Ik ben op plekken geweest waarvan ik in 2008 nooit had kunnen vermoeden dat ik er ooit zou komen, een waar voorrecht.
• Ik heb in mijn leven een website gemaakt die aangemerkt is als ‘digitaal erfgoed’, hoeveel mensen kunnen dat nou zeggen?

Of ik het onderzoek en de site weer ooit zou willen oppakken weet ik niet. Dat ik die vraag soms krijg vind ik hartverwarmend, het toont aan dat we een gat opvulden en dat we goed werk leverden. Maar nu heb ik andere dingen aan mijn hoofd. Zo vind ik het ook interessant om te kijken naar wat algoritmes allemaal voor schadelijke dingen aan kunnen richten. Misschien moet ik daar maar verder mee aan de slag. Onderzoek doen, bevindingen presenteren op een website. Of een stichting ter bestrijding van discriminerende algoritmes oprichten. Al kies ik bij dat laatste dan wel voor een andere bank. Ja, echt wel. 

Image by Gerd Altmann from Pixabay.